“ (…) doskonale się dopełniali i dopiero razem byli w stanie dokonać tego czego dokonali. On bujał w obłokach, rzucał utopijne pomysły, ona sprowadzała go na ziemię, a te idee przekuwała w praktyczne rozwiązania.”
Zofia i Oskar poznają się na zajęciach prowadzonych na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Zofia imponuje początkowo Oskarowi umiejętnością rysunku, a później coraz bardziej oczarowuje go jako kobieta. Pierwszy raz rozmawiają pod tablicą ogłos zeń w holu wydziału. Zofia wspomina, że spotkanie Oskara było dla niej wydarzeniem przełomowym. Od tamtej pory dużo czasu spędzają razem: spacerują po odbudowującej się Warszawie, szkicują i rozmawiają.
W czasie studiów rozpoczynają swoją praktykę zawodową. Zofia poznaje na Politechnice Zasława Malickiego, który proponuje jej pracę w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. To dobry początek dla utalentowanej studentki, bowiem WSM skupiał wówczas architektów i dzialaczy o przedwojennym rodowodzie, którzy w latach dwudziestych i trzydziestych budowali warszawskie Żoliborz. Zofia dojrzewa w atmosferze prawdziwej spółdzielczości. Oskar tymczasem trafia do Zakładu osiedli Robotnicznych w Warszawie, gdzie będzie zaangażowany w projekt osiedla mieszkaniowego w Dębcu pod Poznaniem.
Niedługo później, w latach 1948 -1950 Oskar wyjeżdża na pierwsze stypendium zagraniczne do Paryża. Mimo rozłąki kontakt między nimi nie słabnie. Korespondują ze sobą w wolnej chwili i dzielą się wrażeniami. Oskar podejmuje praktykę w pracowni Pierre’a Jeannereta (kuzyna Le Corbusiera). Podczas której zdobywa wiedzę dotyczącą architektury i ówczesnego życia artystycznego we Francji. Oprócz tego Hansen studiuje w pracowni Fernanda Légera, gdzie wraz z polskimi artystami, Lechem Kunką, Tadeuszem Romanowskim i Kazimierzem Ostrowskim, uczy się malarstwa. Spotkanie z Légerem pozwala mu odkryć w sobie kolejny talent, dostrzec, że „sztuka jest przyjemnością, piękną przygodą, a nie katownią, sztuka może być radosna. Nie musimy być wszyscy Van Goghiem”. Spotkanie z Jeanneretem, Le Corbusierem, Légerem i Picassem, wizyty w paryskich muzeach budzą w Hansenie chęć poznawania i analizowania sztuki oraz zagłębiania się w rządzące nią zasady. Jednak mimo dobrze zapowiadającej się kariery za granicą, Oskar decyduje się powrócić do kraju. W czerwcu 1950 poślubi Zofię.
Młode małżeństwo znajduje schronienie na poddaszu kamiennicy przy ul. Sędziowskiej, które udaje się zdobyć dzięki znajomościom Zofii w Biurze Odbudowy Stolicy. Z pośpiechem przygotowują jego adaptację, ponieważ w 1951r. ma przyjść na świat Igor.
Niestety realia w których przychodzi Oskarowi się odnaleźć nie są łatwe. Od 1949 roku w Polsce obowiązuje socrealizm. Artyści są zobowiązani tworzyć dzieła “tradycyjne w formie, socjalistyczne w treści”. Hansen syn Norwega i Rosjanki, który właśnie wrócił z zachodu Europy jest niesprawiedliwie dyskredytowany przez otoczenie. W obawie przed obowiązującymi władzami nikt nie chce z nim rozmawiać. Z pomocą przychodzi poznany w Paryżu Jerzy Sołtan, wówczas profesor na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, który proponuje mu pracę na uczelni artystycznej. I tak od października 1950 roku Hansen rozpoczyna pracę na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, najpierw na Wydziale Architektury Wnętrz, jako asystent Jerzego Sołtana na stanowisku adiunkta i kierownika pracowni Kompozycji Brył i Płaszczyzn, następnie u Bohdana Urbanowicza i Jana Kurzątkowskiego. W 1955 roku przeniósł się na Wydział Rzeźby. Od 1956 roku pełnił funkcję docenta na Wydziale Rzeźby ASP, a w 1968 roku otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. 1 grudnia 1980 roku Oskar Hansen został wybrany Dziekanem Wydziału Rzeźby, lecz kilkanaście miesięcy później, 24 marca 1981 roku, po nieudanych próbach przeprowadzenia radykalnych reform złożył rezygnację.
Mimo dydaktycznych sukcesów życiowym celem Oskara jest wciąż praca architekta i to ona przede wszystkim przykuwa jego uwagę. Mówił, że pozostałe dziedziny istnieją dla niego tylko wtedy kiedy pozwalają określić kształt współczesnej architektury. Dlatego równocześnie od 1958 do 1966 roku Oskar pracuje również w Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. W 1958 roku przy udziale Lecha Tomaszewskiego i Stanisława Zamecznika opracowuje projekt rozbudowy Zachęty. W roku 1959 za projekt na pomnik w Oświęcimiu dostaje I nagrodę na międzynarodowym konkursie. Projektuje także liczne pawilony: na EXPO (1956), w Sao Paulo (1959), na 12 Triennale (1960), pawilon polski w Sztokholmie (1953) i w Izmirze (1955, 1956). Ten ostatni, zaprojektowany z Lechem Tomaszewskim, uzyskuje nagrodę Komitetu Urbanistyki i Architektury. Pawilon w Izmirze był bowiem jednym z najlepszych projektów wnętrzarskich tamtych lat.
Ale najbliższym współtwórcą Oskara była jego żona Zofia, z którą projektował i realizował swoje największe dzieła: Osiedle Rakowiec dla WSM – budynek 12, 13 (1958), Osiedle Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej im. J. Słowackiego (1961), Teatr Formy Otwartej w plenerze (1962) oraz Osiedle Przyczółek Grochowski dla Spółdzielni Młodych, Warszawa (1963). Wspomniane założenia były próbą konkretyzacji idei Formy Otwartej, której małżeństwo poświęciło większość swojego życia twórczego. Tę swoistą filozofię po raz pierwszy Oskar Hansen przedstawił w 1959 roku, na ostatnim Kongresie CIAM. Koncepcja stała się przełomem w pojmowaniu układów urbanistycznych i konstruowaniu tkanki mieszkaniowej oraz w pojmowaniu relacji artysta–dzieło sztuki–odbiorca. Zasada tej idei zakładała, że przestrzeń należy projektować w taki sposób, by widz był jej podmiotem, nawet przez samą w niej obecność, to ludzie wkraczający w formę otwartą, tworzą zdarzenia, dla których artysta przygotował tylko skromne tło. Podczas kongresu Hansen przedstawił kilka projektów, m.in. Pomnika Oświęcimskiego, rozbudowy Zachęty, osiedle Rakowiec w Warszawie, pawilonu w Sao Paulo, a także prace studenckie.
Pobudliwy Hansen i opanowana Zofia tworzyli duet niemal idealny. Para architektów wzajemnie motywowała się i tonowała. Ona dzięki swojej czujności uratowała niejeden wspaniały projekt przed odrzuceniem z powodu niezrozumienia go przez nikogo z wyjątkiem autora. On za to dodawał jej pomysłom odwagi. Gdyby nie wpływ Zofii, wiele rzeczy by się nie udało i choć wykazywała się niemałym talentem, a jej zasługi podkreślane były przez Oskara przy każdej możliwej okazji niektórzy nadal niedoceniają jej wkładu w powyższe osiągnięcia. Zdaniem Hansenów najważniejszy w architekturze był człowiek. Forma Otwarta, jako koncepcja sztuki i architektury, zakładała że dom jest ramą, którą człowiek ma wypełnić. Rolą architekta zaś jest spełnienie tych warunków, które z kolei człowiek wypełni swoimi potrzebami i materializacją tych potrzeb. Hansenowie chcieli, żeby architektura była tłem, teatrem życia.
Zofia Garlińska-Hansen – urodziła się w 1924 r. w Kałuszynie k. Mińska Mazowieckiego w rodzinie nauczyciela Tadeusza Garlińskiego. W 1952r. ukończyła Wydział Architektury na Politechnice Warszawskiej pod kierunkiem przedstawiciela modernizmu Romualda Gutta.
Oskar Nikolai Hansen – urodził się 12 kwietnia 1922 roku w Helsinkach, w rodzinie norwesko-rosyjskiej. Jego ojciec, lekarz Herman Karol, był synem Hermana „Appelsina” Hansena, norweskiego milionera zajmującego się handlem pomarańczami. Matka była Rosjanką, nazywała się Anna Jakowlewna Zetiłow, pochodziła z Rżewa. Oskar miał czterech braci i jedną siostrę, oraz przyrodnie rodzeństwo z poprzedniego małżeństwa ojca z Polką Wandą Margeritą Rogozińską. W 1924 roku Oskar Hansen zamieszkał razem z rodziną w Wilnie, a dwa lata później otrzymał obywatelstwo polskie. Do szkoły podstawowej i gimnazjum uczęszczał w Wilnie, tam także studiował w Wyższej Szkole Technicznej, na wydziale mechanicznym, gdzie w 1942 roku uzyskał dyplom. Podczas wojny został zatrzymany przez NKWD i przebywał w więzieniu w Rydze. Uciekł stamtąd i wstąpił do partyzantki Armii Krajowej. Tuż po wojnie, 3 stycznia 1945 roku, wyjechał do Polski, gdzie w Białymstoku zatrudniono go jako inspektora osadnictwa w Gródku. W marcu tego samego roku podjął studia w Lublinie, na tymczasowo osadzonym tutaj Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, w pracowni Romualda Gutta. Następnie wraz z przeniesieniem uczelni, przeprowadził się Warszawy.
Źródła:
Filas P., Oskar Hansen – biografia, zbiory Teatru NN (dostęp styczeń 2014),
Fudala T., Nowoczesność zawinięta w papierku. Wystawa O. Hansena w Zachęcie,
Hansen O., Forma Otwarta, „Przegląd Kulturalny” 1959, nr 5,
Hansen O., Nauczyciel, „Architektura” 1966, nr 12,
Kronika. Wystawa Oskara Hansena, „Projekt” 1957, nr 3,
Springer F., Zaczyn. O Zofii i Oskarze Hansenach , Karakter (Kraków-Warszawa) 2013.