Urbanistyka Warszawy w planach archiwalnych

Wystawa zorganizowana przez Oddział Warszawski SARP i Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, prezentowana była w dniach 24-30 października 2002 r. w sali wystawowej SARP w Pałacu Zamoyskich w Warszawie.

[Przed 1915] Dwa arkusze planu W. H. Lindleya; 1897; oryginał w skali 1:2500; przedstawiające stan zabudowania kwartałów ulic graniczących z obszarem dworca kolei warszawsko-wiedeńskiej z oznaczeniem budowli publicznych zgrupowanych przede wszystkim w obszarze od Świętojerskiej do pl. Trzech Krzyży, pomiędzy Krakowskim Przedmieściem – Nowym Światem i – umownie, Marszałkowską.

[1916] Szkic wstępny planu regulacyjnego m.st. Warszawy, Koło Architektów: Tadeusz Tołwiński, Tadeusz Zieliński, Edward Eber, Władysław Michalski, Juliusz Kłos; 1916, oryginał w skali 1:10 000; Tab. I: zarys ogólny; Tab. II: zarys linii komunikacyjnych; Tab. IV: w związku z posiadłościami miejskimi i państwowymi. Ogrody, parki istniejące i projektowane. W zbiorach Archiwum znajduje się również Tab. III (nie reprodukowana) – Studium historycznego rozwoju. Opracowanie to, zlecone przez Zarząd Miasta, stanowiło podstawę dalszej działalności planistycznej i realizacyjnej służb miejskich.

[1928] Plan m.st. Warszawy z 1928 r. Wydanie to należy wiązać z zakończeniem prac nad Planem Regulacyjnym Miasta Stołecznego Warszawy, uchwalonym przez Magistrat w maju 1927 r. Dalszy proces legislacyjny został wstrzymany, ponieważ weszło w życie rozporządzenie o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli z 16 lutego 1928 r. Na prezentowanym na wystawie egzemplarzu naniesiono nazwy 19 osiedli. Odpowiadają one w przybliżeniu dzisiejszym dzielnicom (informacje te zostały następnie umieszczone na wydanym w 1933 r. Planie Miasta Stołecznego Warszawy). Linie przerywane opisują regulacje wprowadzone planem ogólnym z 1927 r. oraz wytyczone lecz nie zabudowane jeszcze ulice.

[1929] Prezentacja Planu Ogólnego m.st. Warszawy na Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu w 1929 r. w skali 1:10 000. Prezentacja ta wraz z opisem Stanisława Różańskiego – kierownika Pracowni Planu Ogólnego w Biurze do Spraw Regulacji i Zabudowania Miasta Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego i Marii Buckiewiczówny została, w formie nadbitki, opublikowana w 1929 r. przez czasopismo “Architektura i Budownictwo” skąd pochodzą reprodukcje.

[1931] Ogólny Plan Zabudowania Miasta Warszawy skala 1:10 000. Prezentowana na wystawie w skali oryginału plansza to plan strefowy zabudowy. Plan stanowił podstawę działalności inwestycyjnej (plany szczegółowe, regulacje ulic, inwestycje) w Warszawie od 1931 r.

[po 1931] Odrysy z planów szczegółowych i ogólnych pochodzą z Akt Nieruchomości Zarządu Miejskiego w m.st. Warszawie. Prezentowane na wystawie dotyczą Żoliborza, Koła, Mokotowa oraz Saskiej Kępy i Czerniakowa – ówcześnie okolic peryferyjnych, będących obszarami intensywnej działalności inwestycyjnej, a także strefy centralnej, w której modernizowano układ komunikacyjny (Bonifraterska – przejazd na Żoliborz, Mirów – trasa NS) i zabudowę (Nowy Świat, Ordynacka, Dynasy [trzy plansze].

[ok. 1935] Plan szczegółowy dla obszaru Pola Mokotowskiego (fragment) nie zrealizowanej dzielnicy rządowej (reprezentacyjnej), najbardziej monumentalnego założenia urbanistycznego z okresu międzywojennego [dwa arkusze, skala oryginału 1:2500 (?)].

[1935] Plan Miasta Stołecznego Warszawy w skali 1:20 000 wydany przez Dział Regulacji i Pomiarów Zarządu Miejskiego w m.st. Warszawie w 1935 r. Linie przerywane opisują regulacje wprowadzone ogólnym planem zabudowania z 1931 r. Kolorem zaznaczono granice dzielnic oraz granice i oznaczenia komisariatów.

[1939] Ogólny plan zabudowania m.st. Warszawy Zarząd Miejski w m.st. Warszawie, skala oryginału 1:10 000. Został uchwalony przez Kolegium Tymczasowe Zarządu Miejskiego w 1938 r. lecz do wybuchu wojny nie zakończono procesu legislacyjnego.
Pominięto opracowania wykonane w warunkach konspiracyjnych przyjmując, że prezentowane na wystawie plany to dokumenty regulujące działalność inwestycyjną na obszarze Warszawy.

[1945] Warszawski Zespół Miejski / Grupa Dzielnic Centralnych – skala oryginału 1:20 000; Szkic planu dzielnic centralnych WZM przedstawiony na posiedzeniu rządu 7 marca 1945 r. (na wystawie – wersja z października 1945 r.) Plan opracowany w Biurze Odbudowy Stolicy pod kierunkiem Zygmunta Skibniewskiego do 1947 r. stanowił podstawę programową opracowań szczegółowych odbudowy i projektowania nowych zespołów urbanistycznych: trasa WZ, Mariensztat, Muranów, Mirów, Koło Wschód, Praga (Cyryla i Metodego, Jagiellońska, Ratuszowa).

[1956] Plan Generalny na lata 19551965 zatwierdzony przez Prezydium Rządu w lipcu 1956 r. zawierał m.in. wytyczne programowe dla dzielnic, zadania dla resortów. Skala oryginału 1:20 000. Plan opracowano w Biurze Urbanistycznym Warszawy kierownictwem Józefa Sigalina (Naczelnego Architekta Warszawy) i Stanisława Dziewulskiego. Rada Narodowa m.st. Warszawy przyjęła plan na posiedzeniu 30 lipca i podjęła uchwałę o sporządzeniu planów ogólnych dzielnic w skali 1:5 000. Koncepcje planów ogólnych dzielnic (1958r.) chociaż stanowiły podstawę działań inwestycyjnych nie były zatwierdzone.

[1961] Perspektywiczny plan ogólny z założeniami do 1965 r. zatwierdzony przez Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy w styczniu 1961 r. Projekt planu opracowany w Pracowni Urbanistycznej Warszawy pod kierunkiem Adolfa Ciborowskiego (Naczelnego Architekta Warszawy) oraz Kazimierza Marczewskiego i Juliusza Wilskiego, zawierał opracowanie w skali 1:20 000 dla obszaru całego miasta w granicach z 1957 r. w kolejnych okresach czasowych. Obejmował też strefę podmiejską. Na wystawie – plany etapowe opracowane dla 7 dzielnic – skala oryginału 1:5 000 [6 plansz].

[1969] Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego na 1985 r, zatwierdzony uchwałą RN m.st. Warszawy z 10 lipca 1969 r. Skala oryginału 1:10000. Zatwierdzony równolegle z planem WZM w skali 1:25 000 (plan zespołu jednostek osadniczych). Plan opracowano w Pracowni Urbanistycznej Warszawy przy współpracy dzielnicowych pracowni urbanistycznych oraz BSiPKiIM pod kierunkiem. Czesława Koteli (Naczelnego Architekta Warszawy), Wojciecha Karbownika i Juliusza Wilskiego.

W grudniu 1982 RN m.st. Warszawy zatwierdziła kolejny, już archiwalny, Perspektywiczny plan ogólny zagospodarowania przestrzennego, opracowany w BPRW pod kierunkiem Tadeusza Szumielewicza (Naczelnego Architekta Warszawy), Adama Kowalewskiego oraz Marii Niemczyk. Plan opracowany w skali 1:25 000 wyznaczał jednostki struktury przestrzennej i zasady ochrony i kształtowania środowiska). Do 1983 r. powstał plan ogólny zagospodarowania Śródmieścia Warszawy. Oba plany ze względów technicznych pominięto na wystawie.

Z założenia na wystawie “Urbanistyka Warszawy w planach archiwalnych”, organizowanej przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich i Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, prezentowane są przede wszystkim kopie map i planów ze zbiorów archiwalnych.
Plany i mapy pochodzą ze zbiorów Archiwum, informacje o konkursach SARP i TUP z archiwów Stowarzyszeń, pocztówki i pozostałe materiały ikonograficzne – ze zbiorów prywatnych członków OW SARP, którym bardzo dziękujemy za zainteresowanie i pomoc.
Paweł Weszpiński, AP m.st. Warszawy Maria Sołtys, SARP – komisarz wystawy